Za nami Festiwal Łódź Czterech Kultur 2023 [Podsumowanie]

Koncerty, spektakle, wystawy, spacery, spotkania, piknik, projekcje filmowe – w sumie ponad 50 wydarzeń znalazło się w tegorocznym programie Festiwalu Łódź Czterech Kultur, który odbył się między 8 a 17 września 2023 r. w kilkunastu lokalizacjach w Łodzi! Festiwal Łódź Czterech Kultur to coroczne święto kultury miejskiej, które od ponad dwóch dekad skupia artystów różnych dziedzin sztuki z całego świata. Podczas Festiwalu Łódź ponownie stała się sercem działań artystycznych na najwyższym poziomie. Tegoroczna – 22. edycja FŁ4K – miała swój motyw przewodni: Tożsamość.

Festiwal Łódź Czterech Kultur bezpośrednio nawiązuje do czasu, gdy Polacy, Żydzi, Niemcy i Rosjanie tworzyli wielkość przemysłowej Łodzi. Na tej wielokulturowości budowana była tożsamość mieszkańców miasta w XIX i w pierwszej połowie XX wieku. A jak jest dzisiaj?

600-lecie Łodzi to dobry moment, by spojrzeć wstecz i zastanowić się nad przyszłością Festiwalu. Organizatorzy poprzez sztukę i inne działania zaprosili więc widzów do refleksji nad tym, co naprawdę kryje się w micie „4 Kultur” i jak rezonuje on ze współczesnością. W Centrum Dialogu od początku Festiwalu trwało badanie publiczności – oprócz dostępnej online ankiety, goście Centrum Festiwalowego mogli wyrazić swoją opinię w bardziej kreatywny sposób. Interaktywną instalację badawczą stworzyli na potrzeby wydarzenia: Ewa Dominiak, Karolina Krauze oraz Maciej Kawecki. Co z tego wyniknie? Obecni na partnerskim, odbywającym się w ramach Igrzysk Wolności panelu dyskusyjnym „Mit 4 Kultur a współczesność”, wiedzą, że czeka nas sporo zmian.

Koncerty 4 Kultur

Odzwierciedleniem idei związanej z rewizją mitu „4 Kultur” w kontekście współczesnej tożsamości Łodzi był w zamyśle cykl „Koncerty 4 Kultur”. W programie znalazło się pięć koncertów, spacery, spotkania oraz maraton serialu „Babylon Berlin” poprzedzający koncert big bandu Moka Efti Orchestra. Muzyka zabrzmiała w trzech świątyniach: katolickiej bazylice archikatedralnej, luterańskim kościele św. Mateusza oraz w dawnej cerkwi św. Aleksego. Była to okazja do obcowania z materialnym dziedzictwem „4 Kultur”, podziwianiem tej architektury w wyjątkowej oprawie świetlnej, podkreślającej każdy detal, ale także do refleksji nad znaczeniem praktyk duchowych w budowaniu tożsamości dawniej i dziś.

Festiwal i cykl „Koncerty 4 Kultur” otworzyło widowisko muzyczne w bazylice archikatedralnej – „Podróże Faustyny”. Koncert był muzyczną podróżą ulicami Łodzi, w której losy św. Faustyny – patronki Łodzi – splatają się pośrednio z życiem i twórczością wielkich łódzkich kompozytorów: Grażyny Bacewicz, Dawida Bejgelmana i Aleksandra Tansmana. Premierowy koncert dedykowany pamięci Mirona Zajferta – łodzianina, reżysera przez wiele lat  związanego z festiwalem –przygotowało trio Bastarda (Paweł Szamburski – klarnet, Michał Górczyński – klarnet kontrabasowy i Tomasz Pokrzywiński – wiolonczela), a fragmenty z pamiętników świętej, które wydawały się artystom najbardziej uniwersalne, opracowali wokaliści: Łukasz Lach, Katarzyna Piszek (Kasai) i Dorota Miśkiewicz.

W ramach cyklu, w miejscu dawnej Synagogi Bałuckiej, zagrało jazzowe trio Shofar (Raphael Rogiński – gitara, Mikołaj Trzaska - saksofony, Macio Moretti – perkusja). Z kolei w dawnej cerkwi pw. św. Aleksego (obecnie to kościół św. Jerzego) wystąpił zespół śpiewaczy Hanok, a potem w zupełnie inny klimat przeniósł widzów polsko-ukraiński duet elektroniczny Kadabra Dyskety Kusaje. W kościele ewangelicko-augsburskim św. Mateusza w Łodzi, którego wnętrze w koncertowym oświetleniu robi niesamowite wrażenie, można było wysłuchać koncertu chóralno-organowego „Muzyka Nowej Synagogi" w wykonaniu Jakuba Stefka (organy) i chóru VRC, przygotowanego z inspiracji muzyką żydowskich kompozytorów z terenu Polski, których dzieła odnalazł i zachował etnograf Gerszon Efros. 

Muzyka i sztuka

Na finał „Koncertów 4 Kultur” w klubie Wytwórnia zagrała po raz pierwszy w Polsce Moka Efti Orchestra – niemiecki big band doskonale znany fanom kultowego serialu „Babylon Berlin”, który wyreżyserował jeden z najlepszych twórców europejskiego kina – Tom Tykwer. To była doskonała uczta dźwięków. Muzycy zachęceni świetnym odbiorem publiczności nie szczędzili solówek, okazało się też, że mają w swoich szeregach bardzo uzdolnionych wokalistów i multiinstrumentalistów!  Nie zabrakło także wyjątkowego gościa – zespołowi towarzyszyła także postać wyjątkowa, magiczna i barwna – Madame Le Pustra.

Wydarzeń muzycznych podczas Festiwalu było więcej. Na Scenie Monopolis zabrzmiały i poruszyły serca „Pieśni Wolności i Pokoju 2023” – projekt muzyczny z udziałem „dinozaurów” polskiego reggae: Symchy Kellera, Dariusza „Maleo” Malejonka i Maleo Reggae Rockers, Jerzego „Słomy” Słomińskiego oraz Jarka „JAreXa”.

Sztuki wizualne 

Głównym działaniem z zakresu sztuk wizualnych była akcja artystyczna „Światy równoległe” pod kuratelą Artura Chrzanowskiego, której śladami wciąż możecie podążyć – wystarczy wybrać się do Łodzi, do Parku Ocalałych otaczającego Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Złożyło się na nią kilkanaście realizacji wykonanych przez zaproszone osoby artystyczne, działające w obszarze street artu (sztuki ulicznej). Swoje prace zostawili tu: Fruit of the Lump, Gu-Tang Clan, H.E.R.O.D, NeSpoon, Tope, SC Szyman, Jay Pop, Egon Fietke. Są to ich interpretacje pojęcia „tożsamości” w kontekście miasta jako wciąż zmieniającego się organizmu. Wykorzystane zostały rozmaite techniki pracy – plakaty, wlepki, murale, graffiti, szablony, malowidła naścienne i inne.

Częścią działania wokół street artu była wystawa plakatów w Art Gallery w Monopolis, która miała swój wernisaż drugiego dnia Festiwalu.

Teatr

Teatr był kolejnym medium, chyba najtrudniejszym, które miało pozwolić widzom Festiwalu przyjrzeć się zagadnieniu „tożsamości” przez pryzmat jednostki.

Na scenie Centrum Dialogu miała miejsce polska premiera monodramu „Sekretarka” w reżyserii Ruthie Osterman - opowieść o Brunhilde Pomsel, sekretarce Josepha Goebbelsa (ministra propagandy III Rzeszy), w której postać wcieliła się izraelska aktorka Hava Ortman. Aktorka przeprowadziła także w Łodzi warsztaty teatralne dla młodzieży.

Drugą premierą festiwalową był zbierający dobre recenzje spektakl „Carmen” Anny Obszańskiej i Błażeja Biegasiewicza w Teatrze Nowym im. Kazimierza Dejmka w Łodzi.

Zupełnie inną propozycją teatralną był spektakl tańca współczesnego „Blisko”. Podróżujący po Polsce i odnoszący sukcesy spektakl Teatru Nowszego z Łodzi został zaprezentowany w Łodzi po raz pierwszy. Za choreografię odpowiedzialny jest Tomasz Ciesielski, jednak powstawała ona w ścisłej współpracy z występującymi w spektaklu artystami, co dało się odczuć.

W Fabryce Sztuki ze spektaklem „Maryte” – wystąpili aktorzy Teatru Miejskiego w Alytusie (Litwa), który opowiadał historię niemieckich sierot po II wojnie światowej. Te dzieci, jeśli chciały przeżyć, musiały ukrywać swoją tożsamość i to właśnie im oddano w tym spektaklu głos.

Mały Festiwal Łódź Czterech Kultur

W ramach 22.edycji Festiwalu Łódź Czterech Kultur nie zabrakło propozycji dla rodzin i szkół –powołano do życia Mały FŁ4K, w którego programie znalazły się spektakle, koncerty, warsztaty artystyczne i edukacyjne, nawiązujące do głównego hasła Festiwalu „Tożsamość”.

Organizatorzy Festiwalu od wielu edycji dbają o najmłodszych odbiorców kultury, przygotowując dla nich wydarzenia o wysokich walorach artystycznych i edukacyjnych.  

W programie Małego FŁ4K, obok familijnego pikniku (Park Ocalałych) oraz warsztatów Kuchnia 4 Kultur (Qulinarium w Manufakturze), znalazły się także spektakle i rodzinny koncert „Dzień Dobry Pinky Mouse” w wykonaniu aktorów Teatru Chorea w Łodzi. Ciekawy okazał się powrót do przeszłości, czyli „Bajki na taśmach” - białoruskie opowieści z rzutnika z oprawą muzyczną i „Tam gdzieś nad czarną wodą… Legendy i baśnie ukraińskie” – opowiadanie z akompaniamentem. Częścią programu Małego FŁ4K były także warsztaty z różnych dziedzin sztuk dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych w Centrum Dialogu.

Centrum Festiwalowe i film

Festiwal, jak co roku, gościł się w wielu miejscach w Łodzi, ale to Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, odpowiedzialne za organizację całego wydarzenia, stanowiło Centrum Festiwalowe. Obok działań artystycznych, pikniku i spotkań, to tu odbyły się pokazy filmów w ramach cyklu „Kino 4 Kultur”, wielokrotnie nagradzanych produkcji izraelskich, niemieckich, polskich oraz ukraińskich, a także etiud studentów Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. L.Schillera w Łodzi.

Więcej informacji na temat Festiwalu Czterech Kultur na stronie www.4kultury.pl.

ip

fot. HAWA, wystawa Street art Monopolis