Wielki teatr świata - próba prasowa

„Muzyczna farsa” – mówi reżyser, by szybko zmienić opis spektaklu na „niemoralny moralitet”, „złośliwą i przewrotną groteskę”, „slapstickowy musical”, „misterium uliczne”, „propagandowy raj” czy „niekończącą się paradę wykonów”. Barokowy dramat religijny Pedra Calderóna de la Barki jest bowiem dziełem dalekim od religijnej powagi i moralnej jednoznaczności, a i reżyser jest daleki od przedstawiania tradycyjnych interpretacji.

Teatrum mundi

Hiszpania złotego wieku, złoty wiek hiszpańskiego dramatu. Wszystko tu ocieka złotem, także kultura. Dramaty religijne, nazywane autos sacramentales, mają ubarwiać obchody święta Bożego Ciała i wspierać ewangelizację niepiśmiennego ludu. Dziś powiedzielibyśmy o nich: wysokobudżetowe; zdobne kostiumy, dymy, ognie, rozbudowane mobilne scenografie, duchy, pioruny i wzburzone morza upodabniają widowiska do współczesnych koncertów gwiazd. Wszystko po to, by zadowolić głodny wrażeń tłum i jednocześnie edukować go, jak moralnie się prowadzić. Niezwykłe pole do popisu dla propagandystów, ale też dla ambitnych twórców i filozofów.

Calderón de la Barca – nie stroniąc od przewrotnego dowcipu, a nawet złośliwości – docieka głębszych sensów, sięgając po motywy życia jako snu czy teatru świata, w którym ludzie są tylko trybami ziemsko-niebiańskiej maszynerii; aktorami spektaklu „w dekoracjach, przy świetle, w kostiumie”, w którym role rozdaje Bóg. Dogmaty wiary i ludzkie cechy są tu alegorycznie ucieleśniane przez bohaterów. Jest zatem Autor (w tej roli Agnieszka Korzeniowska), Świat (Krzysztof Pyziak oraz Konrad Michalak), Prawo Łaski (Aleksandra Posielężna), Głos (Michał Kruk), Król (Malwina Jelistratow), Roztropność (Jolanta Jackowska), Piękno (Damian Sosnowski), Bogacz (Paweł Kos), Wieśniak (Bartosz Turzyński), Biedak (Halszka Lehman) i Dziecko (Adam Mortas).

Jak współcześnie interpretować religijne dramaty, które bardziej przecież komediami były? Co wspólnego ma teatr świata, organizowany według boskiego porządku, z teatrem kapitalistycznie nastawionym na zysk? Kto przydziela role i jaki mamy wpływ na scenariusz? Na ile różna jest wizja końca świata, płonącego w ogniu piekielnym, od tej w ogniu lasów Amazonii? Czy w staroświeckim obrazie zasad moralnych i magii teatru możemy jeszcze odnaleźć coś, co i nam, współczesnym i wątpiącym, mimo obiektywnych zagrożeń i ludzkich niedoskonałości – mogłoby pomóc cieszyć się życiem?

ip